Większość pacjentów z którymi rozmawiam jest świadoma szkodliwości cukru - nie słodzą w ogóle i brawa im za to! Niektórzy zastępują cukier ksylitolem sugerując się powszechną opinią o jego korzystnym wpływie na organizm.
W kwietniu 2017 roku podczas V Ogólnopolskich Dni Otyłości po raz pierwszy zetknęłam się z opinią, że ksylitol nie jest tak bezpieczny jakby się mogło wydawać.
Wszystko za sprawą niealkoholowego stłuszczenia wątroby, w skrócie NAFLD. Czynnikami ryzyka rozwoju NAFLD są: dieta wysokoenergetyczna, wysokie spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, fruktozy, rafinowanych węglowodanów, napojów słodzonych. Badania naukowe pokazują związek pomiędzy NAFLD a otyłością, cukrzycą typu 2, insulinoopornością, chorobami układu krążenia [1]. Dieta bogata we fruktozę powoduje insulinooporność i jej konsumpcja ma bardziej szkodliwe działanie na wrażliwość wątroby na insulinę niż konsumpcja glukozy czy innych węglowodanów o tej samej kaloryczności [1].
Ksylitol jest naturalną substancją słodzącą, którą obecnie pozyskuje się przede wszystkim z kukurydzy. Ma wiele pozytywnych cech: pomaga przeciwdziałać próchnicy, ma bardzo niski indeks glikemiczny za sprawą bardzo wolnego metabolizmu, głównie w wątrobie. Zarówno ksylitol jak i fruktoza metabolizowane są w wątrobie do fruktozo-6-fosforanu[1,2]. Tutaj dochodzimy do sedna sprawy - skoro zbyt wysokie spożycie fruktozy może być czynnikiem ryzyka NAFLD to co z ksylitolem, który jest podobnie metabolizowany? Niestety w dostępnej literaturze naukowej nie znalazłam odpowiedzi na to pytanie. Dało mi to jednak sporo do myślenia.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne dopuszcza stosowanie do pieczenia i gotowania stewii. W zaleceniach dotyczących terapii cukrzycy nie ma wzmianki o zastępowaniu cukru ksylitolem. PTD zaleca natomiast zastępowanie cukru niskokalorycznymi substancjami słodzącymi. Na podstawie badań nad bezpieczeństwem i pozytywnych opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i Zespołu ds. Dodatków do Żywności i Składników Pokarmowych dopuszczono do użytku 11 niskokalorycznych substancji słodzących: acesulfam-K (E950), aspartam (E951), sól aspartam–acesulfam (E962), cyklaminian (E952), neohesperydynę DC (E959), sacharynę (E954), sukralozę (E955), taumatynę (E957), neotam (E961), erytrytol (E968) oraz glikozydy stewiolowe (E960).
W procesie rejestracji określane jest dopuszczalne dzienne spożycie w mg/kg masy ciała/dobę (ADI, acceptable daily intake), czyli taka ilość substancji, która może być bezpiecznie codziennie
przyjmowana, przez całe życie, bez niekorzystnego wpływu na stan zdrowia.
Substancja
|
Oznaczenie
na produkcie żywnościowym
|
ADI
[mg/kg mc./d.]
|
Sól
potasowa acetosulfamu
|
E950
|
0–15
|
Aspartam
|
E951
|
0–40
|
Cyklaminian
|
E952
|
0–7
|
Sacharyna
|
E954
|
0–5
|
Sukraloza
|
E955
|
0–15
|
Neotam
|
E961
|
0–2
|
| Glikozydy stewiolowe | E960 | 0–4 |
ADI nie zostało ustalone dla ksylitolu z uwagi na jego "naturalne" pochodzenie.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaznacza również, że doniesienia dotyczące rzekomego zwiększonego ryzyka niektórych nowotworów u zwierząt doświadczalnych, którym podawano sacharynę, aspartam i cyklaminian nie znalazły potwierdzenia w ostatnich badaniach u ludzi. Jako ciekawostkę dodam, że ksylitol jest substancją toksyczną dla psów.
"Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością i Polskie Towarzystwo Diabetologiczne potwierdzają bezpieczeństwo stosowania niskokalorycznych substancji słodzących w produktach żywnościowych i rekomendują zastępowanie nimi sacharozy przez osoby z nadwagą i otyłością, szczególnie w sytuacji występowania zaburzeń gospodarki węglowodanowej (nieprawidłowej glikemii na czczo, nietolerancji glukozy i cukrzycy typy 2)"[4]. Co więcej, randomizowane badanie trwające 2 lata, opublikowane w New England Journal of Medicine [3], potwierdziło korzystne działanie sztucznych substancji słodzących na masę ciała u dzieci.
Osoby zdrowe, odżywiające się racjonalne i dbające o aktywność fizyczną, w świetle dostępnych doniesień naukowych, nie mają przeciwwskazań do stosowania stewii czy ksylitolu. Nie można jednak stosować naturalnych zamienników cukru jako leku na całe zło, szczególnie jeśli chorujemy na cukrzycę, mamy nadwagę, a w związku z tym zwiększone ryzyko niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Skoro towarzystwa naukowe zajmujące się wytycznymi terapii w danych jednostkach chorobowych nie wspominają o ksylitolu, warto korzystać z jego dobrodziejstw z umiarem i cierpliwie poczekać aż moda przeminie i pojawią się rzetelne badania naukowe o jego wpływie np. na stłuszczenie wątroby.
1. K. Horst, M. J. Serlie. Fructose consumption, lipogenesis, and non-alcoholic fatty liver disease. Nutrients, 2017
2. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/6912#section=Metabolism-Metabolites
3. Cara B. Ebbeling, Ph.D., Henry A. Feldman, Ph.D., Virginia R. Chomitz, Ph.D., Tracy A. Antonelli, M.P.H., Steven L. Gortmaker, Ph.D., Stavroula K. Osganian, M.D., Sc.D., and David S. Ludwig, M.D., Ph.D. A Randomized Trial of Sugar-Sweetened Beverages and Adolescent Body Weight. N Engl J Med 2012; 367:1407-1416
4.https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf
0 Komentarze